jest fajnie
Słownik haseł meteorytyki (124 hasła)
Podkreślone hasła zawarte w słowniku są w nim wytłumaczone.

Wybierz literę:   A   B   C   D   E   F   G   H   I   J   K   L   Ł   M   N   O   P   R   S   T   U   W   Z   Ż  

A
  • Ablacja - utrata materii poprzez topnienie i odparowanie podczas przechodzenia meteoroidu przez atmosferę.

  • Acapulcoit - typ achondrytu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Achondryt - typ meteorytu kamiennego. Jak wskazuje sama nazwa meteoryt ten nie zawiera chondr! Achondryty pochodzą głównie z ciał niebieskich, na których zachodzą lub zachodziły procesy wulkaniczne; są tworami magmowymi. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Allende - jeden z najbardziej popularnych chondrytów węglistych, a zarazem najstarszy meteoryt jaki spadł na Ziemię. Wiek Allende szacuje się na 4,6 miliarda lat! Jego typ to CV3. Spadł 8. lutego 1969 roku w Meksyku.

  • Amfoteryt LL - typ chondrytu. Zawiera małą ilość żelaza w stosunku do chondrytu H, czy L, dlatego oznaczany jest LL (ang. low - niski). Amfoterytów spada około 7,9% ze wszystkich spadjących meteorytów dlatego potocznie nazywa się je wraz z chondrytami L i H - chondrytami zwyczajnymi. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • ASPMET - polska firma zajmująca sie rozpowszechnianiem zarówno wiedzy o meteorytach, jak i samych okazów. Prowadzona jest przez pana Andrzeja S. Pilskiego z Fromborka. Ofertę firmy można znaleźć tutaj.

  • Ataksyt - meteoryt żelazny o dużej zawartości niklu (choć nie zawsze). Stop Fe-Ni to taenit. Na wytrawionym przekroju nie widać zarówno figur Widmanstättena jak i lini Neumana. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Augit - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Australit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

B
  • Baddeleyit - tlenek cyrkonu produkowany w bardzo wysokich temperaturach w czasie metamorfozy szokowej.

  • Bandurowski Jarosław - autor serwisu PSM, obecny prezes Sekcji Meteorów i Meteorytów PTMA.

  • Bazalt - skała wulkaniczna powstała podczas krystalizacji lawy.

  • Bediazyt - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Bencubbinit B - rzadko spotykany typ chondrytu, zawiera chondry metalowo-krzemianowe ze zredukowaną ilością krzemianów i ponad 50% zawartością Fe-Ni. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Billitonit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Bolid - bardzo jasny meteor. Tworzą go duże odłamki skalne, które z dużą prędkością wtargnęły w atmosferę ziemską. Często przelotowi bolidu towarzyszą efekty akustyczne, a po jego zgaśnięciu mogą spadać meteoryty. Więcej o bolidach tutaj.

  • Brachinit - typ achondrytu, składa się z oliwinu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Brekcja - skała składająca się ze scementowanych, ostrokrawędziowych okruchów minerałów i skał, o średnicy powyżej 2 mm.

C
  • Chassignit - typ achondrytu, należy do grupy SNC, odpowiednik ziemskiego dunitu - skały wulkanicznej. Składa się głównie z oliwinu. Pochodzi z Marsa. Nazwa wzięta od pierwszego meteorytu tego typu: Chassigny. Więcej o meteorytach SNC tutaj.

  • Chondra - kulka (sferula) o milimetrowych wymiarach, która jest efektem zastygnięcia stopu krzemianowego składającego się z oliwinów lub piroksenów. Dawna jej nazwa to sferula.

  • Chondryt - typ meteorytu, meteoryt kamienny, zlepiony jest głównie z chondr oraz blaszek metalu.

  • Chondryt B - zobacz bencubbinit B.

  • Chondryt E - zobacz enstatytowy chondryt E.

  • Chondryt F - zobacz forsterit F.

  • Chondryt H - zobacz oliwinowo-bronzytowy chondryt H.

  • Chondryt L - zobacz oliwinowo-hiperstenowy chondryt L.

  • Chondryt LL - zobacz amfoteryt LL.

  • Chondryt R - zobacz rumurutit R.

  • Chondryt węglisty C - zobacz węglisty chondryt C.

  • Chondryt węglisty CI - zobacz węglisty chondryt CI.

  • Chondryt węglisty CM - zobacz węglisty chondryt CM.

  • Chondryt węglisty CR - zobacz węglisty chondryt CR.

  • Chondryt węglisty CO - zobacz węglisty chondryt CO.

  • Chondryt węglisty CK - zobacz węglisty chondryt CK.

  • Chondryt węglisty CV - zobacz węglisty chondryt CV.

  • Chondryt węglisty CH - zobacz węglisty chondryt CH.

  • Chondryt węglisty CC - zobacz węglisty chondryt CC.

  • Chondryt zwyczajny - zobacz zwyczajny chondryt.

  • Ciało macierzyste - ciała Układu Słonecznego, takie jak: Mars, Księżyc i planetoidy, z których na skutek zderzeń z innymi obiektami zostały odłupane fragmenty docierające do Ziemi jako meteoryty.

  • Cimała Marcin "Beeper" - autor serwisu MCI.

  • Cohenit - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

D
  • Deszcz meteorytów - spadek co najmniej kilku meteorytów pochodzących z tego samego ciała macierzystego. Deszcz meteorytów powstaje na skutek rozerwania meteoroidu w atmosferze ziemskiej na drobne fragmenty.

  • Diogenit - typ achondrytu, należy do grupy HED. Znajduje się pod warstwą skał eukrytowych - wierzchniej warstwy planetoidy, jest od nich bardziej gruboziarnisty. Więcej o meteorytach HED tutaj.

  • Diopsyt - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Drążkowski Jacek - astronom, autor serwisu KDM.

  • Dyferencjacja - separacja początkowo homogenicznego materiału w kilka fizycznie i chemicznie różnych frakcji.

E
  • Elipsa spadku - obszar, na którym spadły meteoryty. Meteoroid rozpadając się w atmosferze spada na Ziemię w postaci deszczu meteorytów. W przedniej części elipsy spadają mniejsze okazy, a w tylnej większe.

  • Enstatytowy chondryt E - typ chondrytu, zawierający enstatyt (FeO) i troilit (FeS). Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Eukryt - typ achondrytu, należy do grupy HED. Meteoryty te pochodzą z wierzchniej warstwy planetoid (skorupa) całkowicie przetopionych. Więcej o meteorytach HED tutaj.

F
  • Figury Widmanstättena - zobacz Widmanstättena figury.

  • Filipinit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Forsterit F - rzadko spotykany typ chondrytu. Jego własności lokują go pomiędzy chondrytami typu H i E. Więcej o typach meteorytów tutaj.

G
  • Georgiait - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Gibeon - jeden z najbardziej popularnych i zarazem najtańszych meteorytów żelaznych. Oktaedryt drobnoziarnisty IVA.

  • Granica K-T - przejście między dwoma erami Mezoiku: Kredą i Triasem, które miało miejsce około 65 milionów lat temu.

  • Grossular - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

H
  • HED - grupa achondrytów pochodzących z całkowicie przetopionych planetek. Nazwa więła się od rodzajów achondrytów: Howardyty, Eukryty i Diogenity.

  • Heksaedryt - rodzaj meteorytu żelaznego. Składa się prawie wyłącznie z kamacytu, a co za tym idzie zawiera małą ilość niklu (kilka procent). Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Howardyt - typ achondrytu, należy do grupy HED. Składa się z wymieszanych fragmentów eukrytów i diogenitów. Zawiera także fragmenty meteorytu, który był sprawcą wymieszania się tych rodzajów skał. Więcej o meteorytach HED tutaj.

I
  • Inkluzja - wtrącenie minerału wewnątrz ciasta skalnego.

  • Impaktyt - skała ziemska zgruchotana i przeobrażona podczas udzerzenia dużego meteoroidu w Ziemię. Więcej o impaktytach krateru Ries w Niemczech tutaj.

  • Indochinit - typ tektytu. Inna nazwa: Muong Nong. Więcej o tektytach tutaj.

  • Irgizyt - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Iworyt - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

J
  • Jawanit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

K
  • Kakangari K - bardzo rzadki typ chondrytu. Wszystkie znalezione do tej pory kakangarity są typu petrologicznego 3. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Kamacyt - minerał składający się z żelaza i małej zawartości niklu (kilka procent). Główny składnik meteorytów żelaznych - heksaedrytów. Występuje też w oktaedrytach (figury Widmanstättena). Zobacz także w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Kamienny meteoryt - meteoryt o małej zawartości żelaza, w większości składający się z krzemianów. Główny podział tej grupy to: chondryty - meteoryty zawierające chondry i achondryty - meteoryty nie zawierające chondr. Meteoryty kamienne pochodzą z wierzchnich warstw ciał macierzystych, jeżeli chodzi o achondryty lub z rozbitych małych planetoid jeżeli chodzi o chondryty. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Kamienno-żelazny meteoryt - meteoryt o zawartości żelaza około 40%, resztę stanowią krzemiany. Głównymi przedstawicielami tej grupy są pallasyty i mezosyderyty. Meteoryty kamienno-żelazne pochodzą z warstwy pośredniej pomiędzy żelanym jądrem i skorupą ciała macierzystego. Do meteorytów żelazno-kamiennych zaliczają się także syderofiry i lodranity. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • KDM - strona internetowa Jadwigi i Jacka Drążkowskich: Kolekcja Dydaktyczna Meteorytów; zobacz tutaj.

  • Kolumbit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Kozłowski Szymon - autor serwisu MTI, czyli tej strony :-)

L
  • Limonit - warstwa skorodowanego (utlenionego i uwodnionego) żelaza pokrywająca meteoryt pozostający przez długi czas w niekorzystnych warunkach.

  • Linie Neumana - zobacz Neumana linie.

  • Lodranit - typ meteorytu żelazno-kamiennego. Składa się z oliwinu i piroksenu oraz stopu żelaza z niklem. Więcej o typach meteorytów tutaj.

Ł
  • Łowicz - bardzo rzadko spotykany mezosyderyt. Spadł 12 marca 1935 na południe od Łowicza (oczywiście w Polsce).

M
  • MCI - strona internetowa Marcina Cimały: Meteorytowe Centrum Informacyjne; zobacz tutaj.

  • Magnetyt - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Meteor - zjawisko zachodzące w atmosferze ziemskiej w wyniku przelotu drobnych odłamków skalnych z dużymi prędkościami. Świecenie spowodowane jest jonizacją powietrza wokół meteoroidu. Potocznie zwany też spadającą gwiazdą. Więcej o meteorach tutaj.

  • Meteoroid - drobne ciało kosmiczne, odłamek, czy fragment innych ciał Układu Słonecznego. Więcej o meteoroidach tutaj.

  • Meteoryt - meteoroid, który przetrwał fazę bolidu i spadł na Ziemię, a jego wymiary czynią go zauważalnym. Więcej o meteorytach tutaj.

  • Meteoryt kamienny - zobacz kamienny meteoryt.

  • Meteoryt kamienno-żelazny - zobacz kamienno-żelazny meteoryt.

  • Meteoryt żelazny - zobacz żelazny meteoryt.

  • Meteorytofil - człowiek interesujący się meteorytyką, kolekcjonujący okazy meteorytów, lub uczestniczący w giełdach i spotkaniach związanych ze skałami spadającymi z nieba.

  • Meteorytyka - nauka zajmująca się badaniem materii pozaziemskiej, jej składu chemicznego, pochodzenia. Jest częścią geologii, mineralogii i astronomii.

  • Mezosyderyt - typ meteorytu kamienno-żelaznego o dużej zawartości żelaza. Zbudowany jest z masy krzemianowej i wtrąconych ziaren, zrostów żelazo - niklowych. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Mikrometeoryt - meteoroid, który przetrwał fazę bolidu i spadł na Ziemię, a jego wymiary są zbyt małe aby go dostrzec okiem nieuzbrojonym.

  • Moldawit - typ tektytu. Inna nazwa: wełtawit. Więcej o tektytach tutaj.

  • MTI - strona internetowa Szymona Kozłowskiego: Meteoryty - Tektyty - Impaktyty.

  • Muong Nong - typ tektytu. Inna nazwa: indochinit. Więcej o tektytach tutaj.

N
  • Nakhlit - typ achondrytu, należy do grupy SNC. Pochodzi z Marsa. Nazwa wzięta od pierwszego meteorytu tego typu: Nakhla. Więcej o meteorytach SNC tutaj.

  • Neumana linie - cienkie linie widoczne na wypolerowanej i wytrawionej powierzchni heksaedrytu (kamacytu). Są one efektem zderzenia macierzyctej planetki z inną planetką.

O
  • Oktaedryt - typ meteorytu żelaznego; składa się z kamacytu i taenitu. Zawira 6-14% Ni. Belki kamacytu i płytki taenitu ułożone są równolegle do ścian kryształu oktaedru - który tworzą. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Oliwin - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach. Efektownie wygląda w pallasytach, np: Esqel i Imilac

  • Oliwinowo-hipestenowy chondyryt L - zawiera hipersten, troilit i do 27% Fe-Ni. Stanowią aż 38,3% wszystkich spadjków, dlatego potocznie nazywa się je chondrytami zwyczajnymi. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Oliwinowo-bronzytowy chondyryt H - zawiera bronzyt, troilit i do 23% Fe-Ni. Stanowią 33,2% ze wszystkich spadków, należą do grupy chondrytów zwyczajnych. Więcej o typach meteorytów tutaj.

P
  • Pallasyt - typ meteorytu kamienno-żelaznego; składa się z kamacytowo-taenitowej "gąbki" wypełnonej oliwinami. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Perowskit - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Petrologiczny typ - sposób wiązania chondr w chondrytach. Ukazuje on z jakiej głębokości pod powierzchnią pochodzi dany chondryt. Na powierzchni, gdzie było chłodno mamy chondryty typu petrologicznego nr 3, a z wnętrza planetki gdzie było gorąco pochodzą chondryty typu petrologicznego 6. Czyli typy petrologiczne dzielimy na 3, 4, 5 i 6. Przy 3 chondry są dobrze widoczne, a przy 6 słabo i trudno je zauważyć.

  • Pilski Andrzej S. (mgr) - meteorytofil, autor wielu książek poświęconych meteorytom, prowadzi sklepik meteorytowy ASPMET. Ofertę zobacz tutaj.

  • Piroksen - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Plagioklaz - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Płytka cienka - płytka meteorytu zeszlifowana do grubości około 0,03 mm i naklejona na szkiełko podstawowe. Służy do badań mikroskopowych w spolaryzowanym świetle przechodzącym.

  • Pokrzywnicki Jerzy, dr - meteorytofil, człowiek dzięki którego pracy wiele wiemy o polskich meteorytach. Autor wielu publikacji i książek na tematy związane z meteorytyką.

  • Promieniowanie kosmiczne - są to cząstki o wysokich energiach docierające do Ziemi z przestrzeni kosmicznej, prawdopodobnie z jąder galaktyk.

  • Pseudometeoryt - ziemski kamień bardzo dobrze udający meteoryt.

  • PSM - strona prowadzona przez Jarosława Bandurowskiego - Polski Serwis Meteorytów; zobacz tutaj.

  • PTM - Polskie Towarzystwo Meteorytowe, stowarzyszenie założone w kwietniu 2002 roku, skupiające polskich meteorytofilów - kolekcjonerów, badaczy i naukowców. Strona stowarzyszenia dostępna tutaj.

R
  • Regmaglipty - charakterystyczne jakby odciski palców na powierzchni meteorytu. Powstają podczas przelotu skały przez atmosferę. Pcha ona przed sobą poduszkę powietrzną, której drobne wiry rzeźbią na powierzchni meteorytu charakterystyczne "kocie łapki". Najefektowniejsze regmaglipty występują w meteorytach żelaznych.

  • Regolit - warstwa gruzu skalnego powstałego na powierzchni ciała niebieskiego podczas zderzeń z planetoidami, czy meteoroidami.

  • Rumurutit R - rzadki rodzaj chondrytu; nie zawiera żelaza metalicznego, bogaty w oliwiny i wysoko utleniony. Nazwa wzięta od pierwszego meteorytu tego typu: Rumuruti. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Ryzalit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

S
  • Schreibersyt - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Sferula - zobacz chondra.

  • Shergottyt - typ achondrytu, należy do gupy SNC. Pochodzi z Marsa. Nazwa wzięta od pierwszego meteorytu tego typu: Shergotty. Więcej o meteorytach SNC tutaj.

  • Skorupa obtopieniowa - meteoroid wchodząc w atmosferę ziemską spotyka cząsteczki powietrza. Z powodu bardzo dużej prędkości zaczyna się topić jego wierzchnia warstwa, która po spadku ma ciemny kolor i grubość rzędu milimetra.

  • SNC - grupa meteorytów pochodzących z Marsa. Nazwa wzięta od pierwszych liter charakterystycznych meteorytów z Marsa: Shergotty, Nakhla i Chassigny. Więcej o meteorytach SNC tutaj.

  • Stożek zderzeniowy - stożkowata powierzchnia pęknięcia w skale, rezultat przejścia fali uderzeniowej powstałej np. przez uderzenie meteoroidu.

  • Syderofir - rzadki typ meteorytu kamienno-żelaznego; skała magmowa złożona z kryształów piroksenu osadzonych w cieście skalnym z kamacytu i taenitu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Szkło Darwina - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Szkło Pustyni Libijskiej - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

T
  • Taenit - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Tajlandyt - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Tektyt - szklisty obiekt, uważany dzisiaj przez większość naukowców za produkt stopienia ziemskich skał, uformowany podczas zderzeń z pozaziemskimi, dużymi obiektami. Jego powierzchnia i skład chemiczny przypomina obsydian (ziemskie szkliwo pochodzenia wulkanicznego). Więcej o tektytach tutaj.

  • Troilit - minerał, zobacz w dziale minerały występujące w meteorytach.

  • Tybetanit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Typ petrograficzny - zobacz petrograficzny typ.

U
  • Urelit - typ achondrytu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

W
  • WD-40 - środek używany do pielęgnacji meteorytów.

  • Wełtawit - typ tektytu. Inna nazwa: moldawit. Więcej o tektytach tutaj.

  • Węglisty chondryt C - typ meteorytu zbudowany z niemal niezmienionej materii z początków formowania się naszego Układu Słonecznego. Chondry w takim meteorycie są zazwyczaj starsze od Układu Słonecznego. Zawiera on do 4% węgla. Ciemny kolor nadaje mu magnetyt lub węgiel. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CI - nazwa wzięta od meteorytu Ivuna. Nie zawiera chondr, ale skład chemiczny klasyfikuje go do chondrytów węglistych. Zawiera dużo uwodnionych minerałów, przypuszcza się, że ten typ chondrytu węglistego może pochodzić z komet. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CM - nazwa wzięta od meteorytu Mighei. Typ ten zawiera bardzo małe chondry, a zajmują one tylko około 12% przestrzeni meteorytu. Zawartośc węgla to około 2%. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CR - nazwa wzięta od meteorytu Renazzo. Zawiera dużo jak na chndryty węgliste żelaza metalicznego, bo aż 7%. Od 50% do 60% jego objętości zajmują dość duże chondry. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CO - nazwa wzięta od meteorytu Ornans. Meteoryt tego typu jest najbardziej szary z chondrytów węglistych i przypomina chondryt zwyczajny. Małe chondry zajmują około 40% objętości meteorytu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CK - nazwa wzięta od meteorytu Karoonda. Typ petrologiczny tego meteorytu to 4 lub 5. Słabo widoczne chondry stanowią około 15% objętości meteorytu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CV - nazwa wzięta od meteorytu Vigarano. Zawiera największe chondry ze wszystkich chondrytów węglistych, które zajmują 45% objętości meteorytu. Zawiera około 1% węgla, a 10% stanowią wapniowo-glinowe wrostki (CAI). Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CH - zawiera małe chondry zajmujące do 70% objętości meteorytu. Metaliczne żelazo stanowi około 20% objętości meteorytu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Węglisty chondryt CC - Więcej o typach meteorytów tutaj.

  • Widmanstättena figury - figury występujące w meteorytach żelaznych - oktaedrytach. Można je ujrzeć po krótkim trawieniu wypolerowanej powierzchni przeciętego okazu słabym kwasem azotowym. Powstają m.in. na skutek większej zawartości niklu na zewnątrz kryształu (nikiel jest bardziej odporny na trawienie).

  • Wiek kosmiczny meteorytu - czas przebywania meteorytu w przestrzeni międzyplanetarnej, licząc od momentu oddzielenia od ciala macierzystego.

  • Wiek ziemski meteorytu - czas jaki upłynął od momentu spadku meteorytu do chwili obecnej.

  • Winonait - typ achondrytu. Więcej o typach meteorytów tutaj.

Z
  • Zhamanshinit - typ tektytu. Więcej o tektytach tutaj.

  • Zwyczajny chondryt - zwyczajowa nazwa chondrytu oliwinowo-hiperstenowego (L), oliwinowo-bronzytowego (H) lub amfoterytu (LL). Łącznie stanowią 70% wszytkich spadków, stąd ich nazwa.

Ż
  • Żelazny meteoryt - meteoryt pochodzący z jądra rozbitej planetki. Meteoryt żelazny może być: oktaedrytem, heksaedrytem lub ataksytem. Do meteorytów żelaznych zaliczana jest też grupa meteorytów: żelazne z krzemianami. Więcej o typach meteorytów tutaj.

REKLAMA
  Opracowanie słownika: Szymon Kozłowski, korekta: Zbigniew Tymiński, ostatnia zmiana 20.07.2002.